De opvaarten in schilderachtig oud-Joure
Het is aannemelijk dat de landerijen in het gebied van Westermeer en Joure rond het jaar 900 tot 1000 zijn ingedeeld en in gebruik genomen. Later schermden de landheren hun gebieden, gelegen aan het onmisbare water, keurig af van die van hun pachters. Deze pachters vestigden hun boerderijen op de hoge zandruggen. Aan weerszijden daarvan liep de grond af naar beneden. Nog steeds ligt de Midstraat hoger dan het omliggende gebied.
Op de natuurlijke stenk, zoals de Overspitting in die tijd werd genoemd, kon men varen. Daarom was het logisch dat er een opvaart naar elke boerderij werd aangelegd. Zo ontstonden uiteindelijk aan de noordkant van Joure de opvaarten, die het dorp altijd een zekere schilderachtigheid hebben gegeven.
Het lijkt erop dat de opvaarten in de eerste eeuwen uitsluitend naar de diverse boerderijen leidden, in ieder geval aan de noordkant. Al deze opvaarten kwamen uit op de Overspitting, zodat de adel via brug en sluis de eindcontrole in handen hield. Waarschijnlijk begon men vanuit Westermeer; veel boeren hadden daar later nog altijd een eigen opvaart. Daarna volgde het Jouster gebied, en zolang dat vrijwel uitsluitend door boeren werd bewoond, zal het daar niet anders zijn geweest. Maar zodra er meer en ook andere bewoners kwamen, werden de stroken grond tussen de vaarten in gebruik genomen, en op die manier ontstonden de stegen en sloppen. Joure heeft ze heel lang gekend: smalle stegen, volgepropt met kleine arbeiderswoningen en hier en daar wat kleinschalige industrie. Dit betreft de noordkant; aan de zuidkant lag het wat anders.
Aan die kant hadden de Van Baerdts op Oud Hof het iets minder goed voor elkaar dan de Herema's, maar men had wel zijn best gedaan. Om te beginnen had men vanuit het Kromme Var een eigen aanvoersloot laten graven. Via het Kromme Var was er verbinding met open water, en dus had het Oud Hof een eigen uitgang naar het buitenwater. De aanvoersloot droeg de naam Jentjesvaart; vanuit die vaart kwam men via de Jonkersvaart bij de Harddraversdijk – toen nog een zandpad – op het punt waar later de Omkromte die dijk zou bereiken. Daar hadden de bewoners van Oud Hof een eigen sluis en brug, net als de Vegelins, maar dan kleiner. Na het passeren van die obstakels kon men achter de Bûtsingel varen in de richting van het bruggetje in de Heidensingel, dat oudere Jousters zich nog herinneren en waar volgens overlevering de hoofdingang van Oud Hof zou hebben gestaan. Linksaf varend kwam men daarna in “de vijver”, zoals de omwonenden het water naast de Simonsteeg (later Hobbe van Baerdtstraat) altijd hebben genoemd.
Dichter bij Joure, bij het huisje dat houtdraaier Van der Veer daar rond 1900 liet bouwen en waar later klokschilder Roel Otter jaren woonde en werkte, kon men twee kanten op varen. Linksaf is een verhaal apart, waarover later meer. Rechtsaf varend kwam men al gauw bij wat soms een haven wordt genoemd, maar wat mogelijk slechts een aanleg- en draaiplaats is geweest. Op die plaats is na de Tweede Wereldoorlog “De Brug” gebouwd. Even verder kruiste men de Groenendalsteeg, waar een sleepbarte, later een bruggetje, voor wat oponthoud zorgde.
Dat was ook het geval op de kruising met de IJsbrandijsteeg. Daarna ging het verder achter de rooms-katholieke kerk langs. Dat gedeelte werd destijds het “IJsbaanslootje” genoemd; van daaruit moest de oude Jouster ijsbaan – ongeveer daar waar later het Theresiahuis werd gebouwd – onder water worden gezet. Na een afbuiging in noordelijke richting kon men onder de Midstraat door varen. Op dat punt verliet men de watertjes waar de elite van Oud Hof nogal wat invloed had.
Na dit tochtje kwam men uit in de vaart naast de Veltmansteeg (later Roggemolenstraat) en passeerde aan de linkerkant een boerderij, waarin later een restaurant zou worden gevestigd. Nadat men de huizen aan de Veltmansteeg was gepasseerd, kon men linksaf onder een houten brug door varen in de richting van de Kakelsteeg (later Sinnebuorren). Aan de Midstraat-kant van de vaart naast de Kakelsteeg was het “opslag”, waar onder meer het hooi werd aangevoerd voor de boerderij van Joh. en Wietske Tadema-Rijpkema, de laatste boerderij die met het voorhuis aan de zuidkant van de Midstraat stond. Alle watertjes aan de zuidkant van Joure waren toen al buiten gebruik; de bewoners aan die kant van de Midstraat hadden los- en laadrechten gekregen in de noordelijke opvaarten.
