In 1971 werd de voormalige boerderij van de familie Bergsma, ten noordoosten van de E.A. Borgerstraat, door de dienst Gemeentewerken in brand gestoken om zo snel en grondig mogelijk ruimte vrij te maken voor de uitvoering van het zoveelste uitbreidingsplan. Daarmee gingen de laatste restanten van de ongeveer duizend jaar eerder gestichte en in grote lijnen ongewijzigde dorpsindeling van Westermeer in vlammen op. Het leek daarom zinvol om iets te bewaren over het ontstaan van het oude moederdorp, dat in 1954 één werd met Joure. Mensen uit de steentijd moeten bijna altijd het Jouster gebied zijn voorbijgelopen om zich in Gaasterland te vestigen. Een enkeling moet bij de Rozebos niet linksaf zijn gegaan, maar rechtdoor zijn gelopen, de Jouster zandkop overgestoken en in de buurt van Snikzwaag en Goingarijp terecht zijn gekomen. Er was dus al vroeg een spoor die kant op, en dat zal later, toen ongeveer 300 jaar vóór Christus de klei bewoonbaar werd, een wat drukkere route zijn geworden, waarlangs men het vlugst naar het zich ontwikkelende Westergo kon komen. Zo kreeg de Grote Friese Weg van Coevorden naar Stavoren een aftakking bij de Rozebos. Via de Hoge Zomerdijk en de "hiuwera" (voorloper van de Tolhuisbrug) had men zo een snelle verbinding tussen Overijssel, Drenthe en oostelijk Friesland naar de westelijke Friese gebieden. Zo ongeveer staat het beschreven in het Aardrijkskundig Woordenboek van A.J. van der Aa (1839). Heel lang was er dus geen vaste bewoning. Dat veranderde pas in de Karolingische tijd. Vanuit De Deelen kwam wat bewoning op gang, iets ten noorden van de later aangelegde Haskerveldweg, en deze bewoning moet daar enkele eeuwen zijn gebleven. Er werden huizen gebouwd en er moet zelfs een kerkhof zijn aangelegd. Op oude kaarten staat althans vaak vermeld: "oud, vervallen kerkhof van Westermeer." De straatnaam Pealskar herinnert nog altijd aan dat kerkhof. In zijn boek Fan lytse hazze ta greate Jouwer (1966) vraagt T. Bijlsma zich af of daar mogelijk zelfs een kapel kan hebben gestaan. Ter plaatse zou namelijk veel steen in de grond zijn aangetroffen. Folkert Wiersma, die het betreffende stuk land in de periode 1940-1945 op last van de bezetters moest ploegen, heeft echter altijd verzekerd dat er bij die gelegenheid “gjin stjintsje of bonkje” is gevonden. Wel groeide de oorlogsrogge er prima! In 1987 is, vóór de aanleg van onder meer de nieuwe straat Stjoerboard, onderzoek verricht naar de plaats van het "oud, vervallen kerkhof van Westermeer.” De grond werd drie keer geschaafd, waarna een duidelijk, donker patroon in de witte zandvlakte zichtbaar werd: de indrukken van een aantal vierkante palen, die de omtrek aangaven van een waarschijnlijk houten gebouw (kerkje), dat ongeveer 9 meter breed en 16 meter lang moet zijn geweest, met aan één van de zijkanten twee palen iets naar buiten. Dat zou kunnen wijzen op de aanwezigheid van een soort portaal. Ook werden de grondpatronen van ongeveer vijftien graven aangetroffen. Sporen van beenderen werden echter niet gevonden. Bij de Oudheidkundige Dienst in Groningen stond men kritisch tegenover deze lezing; men dacht daar aan een plaats iets meer noordoostelijk, bij de Koarte Ekers. In augustus 1991 is ook daar onderzoek verricht. Dat leverde echter niets op, zodat mag worden aangenomen dat het vroegere kerkhof van Westermeer zich bevond in de buurt van het bruggetje aan de Stjoerboard. De bejaardenwoningen 60 tot en met 66 zijn dan gebouwd op de plaats waar eeuwen geleden een houten kerkje moet hebben gestaan. Op het aangrenzende terrein hebben, eveneens in augustus 1991, twee amateur-archeologen nog 24 graven en restanten van een waterput gevonden. Volgens hen gaat het om zogenaamde "crematiegraven" van ongeveer 50 cm diepte. In de grond bij boerderij Keimpema zijn bovendien enkele prehistorische krabbers gevonden. Maar dat terzijde. Tenslotte verlieten de bewoners het gebied ten noordoosten van de Haskerveldweg. Waar zij zich daarna hebben gevestigd, is niet duidelijk. Gemakkelijk zullen zij het niet hebben gehad, omdat vrije vestiging door de toenemende invloed en macht van de adel steeds moeilijker werd. Hoe het ook zij, in Oudehaske moet de vaste bewoning van deze streken zijn begonnen. Na Oudehaske kwam Haskerhorne – (uit)hoek van de Haske – aan de beurt. In het gebied van de "Horne" kwam veel (wilde) bebossing voor; dat verklaart dan ook de namen Wildehorne en Wildehornstersingel. Voorts waren in dat gebied twee meertjes te vinden. Het grootste werd het Hornstermeer genoemd, het kleinste droeg oorspronkelijk de naam Westermeer. Later werd steevast gesproken over de “grutte en de lytse Hoarnster mar.” Veel oudere Jousters bewaren dierbare herinneringen aan de beide meertjes, die in 1925 werden drooggelegd. Maar dat is een verhaal apart!

Volgens de overlevering bracht grietman Philip Vegelin van Claerbergen (1685–1738) de aardappel naar Friesland na een reis naar Engeland, waar hij enkele knollen zou hebben ontvangen van prinses Anna, de echtgenote van Willem IV. Hoewel het verhaal als historisch curiosum wordt doorgegeven, lijkt er een illustere brief te bestaan waarin deze gebeurtenis beschreven staat. De afzender, ontvanger en datum van de brief zijn onbekend, maar de inhoud werpt een fascinerend licht op de mogelijke oorsprong van de aardappel in Friesland en de manier waarop het gewas de weg naar o.a. Het Bildt heeft gevonden, een van de plekken waar de aardappelteelt op grote schaal is opgepakt. Het schijnt dat in de mysterieuze brief het volgende staat te lezen: "De heer Vegelin van Claerbergen, grietman van Haskerland, heeft de aardappel in 1736 of 1737 naar Joure gebracht en op zijn landgoed geplant. Hij deelde de knollen met de heer Van Haaren, grietman van Het Bildt, die op zijn beurt de botanicus David Meese inschakelde. Meese teelde het gewas in St. Annaparochie en deelde de oogst met Herman Knoop, een gerenommeerde kruid- en fruitkundige en hortulanus in de tuin van prinses Maria Louisa, weduwe van Johan Willem Friso. Knoop bevorderde de verdere verspreiding van de aardappel." Volgens dezelfde bron werden in december 1742 voor het eerst aardappelen geserveerd aan het hof, tijdens een diner van prinses Maria Louisa met prins Willem IV en zijn vrouw. Pas in 1761 werd nabij St. Annaparochie voor het eerst een volledig stuk land met aardappelen beplant. De lokale bevolking keek toen nog met verbazing naar het onbekende gewas dat nu massaal op de akkers verscheen. Op een plattegrondje is aangegeven waar de eerste aardappel in Joure zou zijn gepoot: in het park van Herema State, tegenwoordig een plantsoen aan het einde van de Kattensingel (zie foto). Oproep: Wie kent deze mysterieuze brief of weet waar een origineel of afschrift ervan zich bevindt? Dit stukje verborgen geschiedenis verdient het om nader onderzocht te worden! Als u er toevallig een digitale versie van heeft dan kunt u deze hieronder uploaden.

Veel verhalen over de oude land- en waterwegen zijn gebaseerd op overlevering én eigen ervaring. Eén van de belangrijkste bronnen is Pietje de Jong-Vermaning (1840–1923), de overgrootmoeder van schrijver Marten Buis. Pietje woonde met haar man Tamme in het Onland en had als kind al een grote interesse in de geschiedenis van de streek. Ze leerde veel van haar schoonvader, geboren in 1776, die ook allerlei oude verhalen kende. Marten Buis herinnert zich nog levendig een gesprek met zijn overgrootmoeder toen hij acht jaar oud was, op haar 82e verjaardag in 1922. Tijdens een wandeling naar haar huis vroeg hij: "Beppe, zijn er ook wolven op de Wolvedijk?" Pietje legde uit dat er nooit wolven zijn geweest; de naam Wolvedijk kwam van de man die de dijk ooit had aangelegd. Vroeger liep de oude dijk veel verder door, zelfs tot in Duitsland, en langs die route trok veel vreemd volk. ’s Nachts brandden er vuren en er waren soms vechtpartijen. Het was een gevaarlijke reis, niet voor iedereen weggelegd. Later ontdekte Marten dat zijn beppe verwees naar een eeuwenoude handelsweg: de route van Coevorden naar Staveren, bekend als de "Groote Friesche Weg." Deze weg en andere handelsroutes zijn vaak onderzocht, maar historici waren het niet altijd eens over de exacte ligging. Volgens de “Geschiedenis van Friesland” liep deze handelsroute via St. Nicolaasga, Tjerkgaast en Sloten naar Gaasterland – precies zoals Pietje het vertelde. Mr. SJ. Fockema Andreae schrijft in het hoofdstuk “Dijken of Wijken” namelijk onder meer het volgende:>>>>> “Naast vier waterwegen - het Vlie, de Eems, de Wezer en de Elbe - kent de negende van de zeventien keuren drie landwegen van internationale betekenis; de weg van Oldenburg naar Jever (wat toen een zeestad was en lang zou blijven), de weg van Münster langs de Eems naar Emden en de weg van Koevorden naar Staveren. Deze weg moet ons even bezig houden. Wij geloven niet dat hij, zoals nog Woebcken wil, langs de Vecht en de kust zou hebben gelopen; veeleer zocht ook deze weg het “over het hoog”, door de Wouden en dan over St. Nicolaasga, Tjerkgaast en Sloten naar Gaasterland. Na de tijd van de oude Friese wetten verneemt men niets meer van deze weg; hij was geheel verdrongen.” De Haulstersingel, het Bospad en de Wolvedijk in Joure vormen waarschijnlijk samen een stukje van deze oude route: een natuurlijke weg, ontstaan door eeuwenlang gebruik. Er zijn ook sporen van oude waterwegen. Ten zuiden van de Haulstersingel en de Hoge Zomerdijk moet vroeger een vaarroute hebben gelopen. Bewijs daarvoor kwam aan het licht in 1938, toen bij graafwerkzaamheden voor Rijksweg 43 scheepsresten werden gevonden, zoals een stuk roer en een zwaard. Volgens Roel Piters de Jong liep deze vaarweg vanuit de Veenscheiding, langs De Kooi, via Ooster- en Westersijpen naar de Langweerder Wielen. Door de aanleg van snelwegen is het landschap rond de Haulstersingel flink veranderd. De bouw van de rotonde vóór Pasen 1975 sneed de directe verbinding naar de bosgebieden af. Ook de aanleg van de snelweg Joure–Lemmer en later Joure–Sneek verdeelde de oude singel in twee aparte stukken. Daarmee ging een deel van de rust en de wandelmogelijkheden in dit historische gebied verloren. Noot van de redactie: U vraagt zich tijdens het lezen van dit verhaal mogelijk af waar het Onland was, of de Wolvedijk de Haulstersingel, het Bospad, de Veenscheiding, de Kooi en Ooster- en Westersijpen. Dit gaan we u allemaal vertellen in afzonderlijke verhalen en laten zien op de Google Maps kaart.

Ooit kronkelden er tientallen smalle stegen door Oud Joure. Sommige waren nauwelijks breed genoeg voor een kruiwagen, andere dienden als drukke doorgangen naar werkplaatsen, molens of kleine arbeiderswoningen. Vandaag de dag zijn veel van die stegen verdwenen of verstopt geraakt achter nieuwbouw en schuttingen, maar wie goed kijkt, kan hier en daar nog een glimp opvangen van deze verborgen geschiedenis. De namen van die stegen vertelden je precies waar je was – of wie er de baas was. Zo werd een steeg vaak vernoemd naar een invloedrijke huizenbezitter die er woonde of meerdere woningen of kamers bezat. Andere stegen droegen de naam van een plek waar ze naartoe leidden: een molen of een markante werkplaats. Neem bijvoorbeeld de Veltmansteeg, genoemd naar Johannes Baukes Veltman, timmerman en huisjesmelker avant la lettre, die bijna de hele steeg bezat. Of de Houtmolensteeg, die zijn naam dankt aan de molen waar hout werd gezaagd – het ritme van het molenrad moet daar ooit hoorbaar zijn geweest tussen de muren. De Gerben Martenssteeg, genoemd naar een markante dorpsfiguur wiens naam nog steeds klinkt als je goed luistert. In deze stegen gebeurde het vlijtige en dorpse leven. Kinderen speelden er met zelfgemaakte tollen, buren kletsten over het weer en de laatste nieuwtjes, en er werd hard gewerkt – in viskarren, timmerwinkels, smederijen of vanuit huis. De stegen vormden een netwerk van verhalen, verbonden door plavuizen, klinkers en zandpaadjes, fluisterend van vroeger tijden. Vandaag zijn het slechts namen op oude kaarten of vage herinneringen van oudere inwoners. Maar voor wie de geschiedenis van Joure wil voelen, loont het de moeite om stil te staan bij die vergeten paden. Daar, tussen de stenen, liggen de wortels van het dorp – verstopt, maar nooit helemaal verdwenen. Alle stegen zullen op deze website herleven. Tijdens een dorpswandeling met een gids passeren ze trouwens ook de revue, dus van harte aanbevolen om deze eens te boeken bij de lokale VVV.

Joure is een dorp waar traditie en folklore nog volop leven. Niet achter glas in een museum, maar zichtbaar en voelbaar in het hart van het dorpsleven. Elk jaar opnieuw komt die rijke cultuur tot uiting in een reeks bijzondere evenementen, waarin geschiedenis, gemeenschap en feest samenkomen. De bekendste is natuurlijk de Jouster Merke, een levendige najaarsmarkt met eeuwenoude wortels, waar handel, kermis en ontmoeting samenkomen. Maar Joure kent meer tradities die het karakter van het dorp kleuren. Een daarvan is de Boerebrulloft, een folkloristisch huwelijksfeest waarbij deelnemers in traditionele Friese klederdracht en met authentieke rijtuigen een ouderwets boerenhuwelijk naspelen. Muziek, dans, rituelen en gezelligheid maken er een waar spektakel van, dat jaarlijks veel publiek trekt. Ook de harddraverij, traditioneel gehouden op de maandag na de Jouster Merke, is een vast onderdeel van het feestprogramma. In deze paardenrace strijden rijders in sulky’s (lichte wagentjes) om snelheid en eer op de Jouster straten. Het is een geliefde traditie die sport en volksvermaak met elkaar verbindt. Door het jaar heen zijn er bovendien verschillende braderieën, streekmarkten en kleinere jaarmarkten, waar lokale ondernemers, ambachtslieden en hobbyisten hun producten aanbieden. Denk aan de streekproductenmarkt op de Midstraat, de kerstfair of zomerse rommelmarkten in de dorpskern. Deze evenementen bieden niet alleen koopwaar, maar versterken ook het gemeenschapsgevoel en het contact tussen inwoners en bezoekers. Of het nu gaat om een boerenbruiloft, een paardenrace of een gezellige braderie: al deze evenementen laten zien hoe Joure haar tradities koestert en telkens opnieuw vormgeeft. Het zijn momenten van verbinding, van herkenning, en vooral van feest. Hier leeft het verleden voort in het nu — en daar is Joure trots op.

In 1749 richtte Krijn Wijbrens een boomkwekerij op in Joure, op de plek waar ooit de State Van Baerdt stond, tussen de Eerste en Tweede Bûtsingel. De kwekerij groeide gestaag en specialiseerde zich in laan- en erfbomen. Daarnaast werden groenten en fruit geteeld, waaronder de beroemde Jouster aardbeien. Ook palmheesters, gesnoeid in diverse vormen, en rozen—gekweekt op een plek die door oud-medewerkers 'de schans' werd genoemd—behoorden tot het assortiment. Een andere belangrijke activiteit was de teelt en verwerking van cichorei.​ Na Krijn Wijbrens nam zijn zoon, Wijbren Krijns, de leiding over. Hij was getrouwd met Hiltje Lubberts Cath, maar het paar bleef kinderloos. Zijn zus Namkje trouwde met Sipke Thijsses Taconis, die vervolgens compagnon werd. Vanaf dat moment bleef de kwekerij in handen van de familie Taconis. In 1878 gingen vier Taconis-leden een vennootschap aan onder de naam "Firma Wijbren Krijns & Comp". Bij de opheffing heette het bedrijf "N.V. Boomkwekerijen v/h Wijbren Krijns & Co", maar in de volksmond stond het bekend als de "Taconistuin".​ De kwekerij bood werk aan tientallen mensen, zowel in de zomer als in de winter, een unicum voor Joure in die tijd. De aankondiging van de verkoop in 1927 veroorzaakte dan ook grote schrik onder de bevolking. Wie met de tram richting Sneek reisde, passeerde na de cichoreifabriek op de hoek van de Harddraversdijk een kilometerlange, goed onderhouden kwekerij. Men zei vaak dat het terrein net zo groot was als de rest van Joure, wat niet ver van de waarheid was.​ Op 6 oktober 1927 begon het verkoopproces met een openbare veiling van diverse planten en bomen. De kwekerij, inclusief schuur, stalling, kantoor en bouwterreinen, werd op 7 november voorlopig en op 21 november definitief verkocht in 32 percelen.​ De zondag na de bekendmaking van de verkoop wandelden veel Jousters over de Zomerdijk en Harddraversdijk, destijds nog zandpaden zonder bebouwing. Men hoopte dat een grote investeerder de kwekerij zou overnemen en voortzetten, maar dat gebeurde niet. Zelfs de bomen met de geliefde jutteperen werden verkocht. De jeugd had deze peren altijd weten te vinden en bewaarde ze vaak in een hol in het Bereboskje naast de Harddraversdijk, ondanks de pogingen van Hendrik om hen tegen te houden.​ Na de verkoop kwam er weer bouwgrond beschikbaar in Joure, wat leidde tot lintbebouwing langs de voormalige kwekerij.

Het is aannemelijk dat de landerijen in het gebied van Westermeer en Joure rond het jaar 900 tot 1000 zijn ingedeeld en in gebruik genomen. Later schermden de landheren hun gebieden, gelegen aan het onmisbare water, keurig af van die van hun pachters. Deze pachters vestigden hun boerderijen op de hoge zandruggen. Aan weerszijden daarvan liep de grond af naar beneden. Nog steeds ligt de Midstraat hoger dan het omliggende gebied. Op de natuurlijke stenk, zoals de Overspitting in die tijd werd genoemd, kon men varen. Daarom was het logisch dat er een opvaart naar elke boerderij werd aangelegd. Zo ontstonden uiteindelijk aan de noordkant van Joure de opvaarten, die het dorp altijd een zekere schilderachtigheid hebben gegeven. Het lijkt erop dat de opvaarten in de eerste eeuwen uitsluitend naar de diverse boerderijen leidden, in ieder geval aan de noordkant. Al deze opvaarten kwamen uit op de Overspitting, zodat de adel via brug en sluis de eindcontrole in handen hield. Waarschijnlijk begon men vanuit Westermeer; veel boeren hadden daar later nog altijd een eigen opvaart. Daarna volgde het Jouster gebied, en zolang dat vrijwel uitsluitend door boeren werd bewoond, zal het daar niet anders zijn geweest. Maar zodra er meer en ook andere bewoners kwamen, werden de stroken grond tussen de vaarten in gebruik genomen, en op die manier ontstonden de stegen en sloppen. Joure heeft ze heel lang gekend: smalle stegen, volgepropt met kleine arbeiderswoningen en hier en daar wat kleinschalige industrie. Dit betreft de noordkant; aan de zuidkant lag het wat anders. Aan die kant hadden de Van Baerdts op Oud Hof het iets minder goed voor elkaar dan de Herema's, maar men had wel zijn best gedaan. Om te beginnen had men vanuit het Kromme Var een eigen aanvoersloot laten graven. Via het Kromme Var was er verbinding met open water, en dus had het Oud Hof een eigen uitgang naar het buitenwater. De aanvoersloot droeg de naam Jentjesvaart; vanuit die vaart kwam men via de Jonkersvaart bij de Harddraversdijk – toen nog een zandpad – op het punt waar later de Omkromte die dijk zou bereiken. Daar hadden de bewoners van Oud Hof een eigen sluis en brug, net als de Vegelins, maar dan kleiner. Na het passeren van die obstakels kon men achter de Bûtsingel varen in de richting van het bruggetje in de Heidensingel, dat oudere Jousters zich nog herinneren en waar volgens overlevering de hoofdingang van Oud Hof zou hebben gestaan. Linksaf varend kwam men daarna in “de vijver”, zoals de omwonenden het water naast de Simonsteeg (later Hobbe van Baerdtstraat) altijd hebben genoemd. Dichter bij Joure, bij het huisje dat houtdraaier Van der Veer daar rond 1900 liet bouwen en waar later klokschilder Roel Otter jaren woonde en werkte, kon men twee kanten op varen. Linksaf is een verhaal apart, waarover later meer. Rechtsaf varend kwam men al gauw bij wat soms een haven wordt genoemd, maar wat mogelijk slechts een aanleg- en draaiplaats is geweest. Op die plaats is na de Tweede Wereldoorlog “De Brug” gebouwd. Even verder kruiste men de Groenendalsteeg, waar een sleepbarte, later een bruggetje, voor wat oponthoud zorgde. Dat was ook het geval op de kruising met de IJsbrandijsteeg. Daarna ging het verder achter de rooms-katholieke kerk langs. Dat gedeelte werd destijds het “IJsbaanslootje” genoemd; van daaruit moest de oude Jouster ijsbaan – ongeveer daar waar later het Theresiahuis werd gebouwd – onder water worden gezet. Na een afbuiging in noordelijke richting kon men onder de Midstraat door varen. Op dat punt verliet men de watertjes waar de elite van Oud Hof nogal wat invloed had. Na dit tochtje kwam men uit in de vaart naast de Veltmansteeg (later Roggemolenstraat) en passeerde aan de linkerkant een boerderij, waarin later een restaurant zou worden gevestigd. Nadat men de huizen aan de Veltmansteeg was gepasseerd, kon men linksaf onder een houten brug door varen in de richting van de Kakelsteeg (later Sinnebuorren). Aan de Midstraat-kant van de vaart naast de Kakelsteeg was het “opslag”, waar onder meer het hooi werd aangevoerd voor de boerderij van Joh. en Wietske Tadema-Rijpkema, de laatste boerderij die met het voorhuis aan de zuidkant van de Midstraat stond. Alle watertjes aan de zuidkant van Joure waren toen al buiten gebruik; de bewoners aan die kant van de Midstraat hadden los- en laadrechten gekregen in de noordelijke opvaarten.

Vrij vertaald betekent "Buorkje yn de Buorren" boerderijen aan de Midstraat. Na de opvaarten is het passend om aandacht te besteden aan de boeren, die immers de waterwegen naar hun boerderijen hebben gegraven of laten graven. Hoewel het exacte tijdstip hiervan onbekend is, is het aannemelijk dat er al eeuwenlang boerenactiviteiten plaatsvonden in het Jouster gebied, ook in de omgeving die later de Midstraat zou worden. In het begin was er waarschijnlijk weinig bijzonders aan. Maar naarmate handel en scheepvaart zich ontwikkelden en de bevolking van Joure groeide, kwamen de boeren letterlijk in de verdrukking. Steeds vaker kochten handelaren delen van boerenerven of voorhuizen, vooral als deze gunstig aan de Midstraat lagen, om zich daar te vestigen. Zo werden de boeren en hun boerderijen "achteruit geduwd". De twee boerderijen aan de Brouwersteeg stonden oorspronkelijk ook aan de Midstraat. Tot na 1970 was dit duidelijk zichtbaar. De laatste boer daar was Durk van der Zee. Hij had geen land bij huis en moest alles per roeiboot of praam aan- en afvoeren. Een moeizame en arbeidsintensieve manier van boeren, zoals veel meer ingesloten boeren hun bedrijf moesten uitoefenen. Ook in de Kruissteeg, in het achterste gedeelte, werden koeien gehouden. Van veel panden aan de noordkant van de Midstraat is door mondelinge overlevering bekend dat er vee werd gehouden. Eén daarvan was de boerderij aan de Krim, die destijds ook is teruggezet. Veel boerenbedrijven zijn in de loop der tijd verdwenen, maar soms blijkt uit oude documenten dat ze er wel degelijk waren. Zo vermeldt een oude koopakte dat voor elke koe die de steeg naast de gortpellerij van Joh.Th. Schaap passeerde (later Torenstraat 51), een kwartje aan de naastliggende eigenaar moest worden betaald. Een teruggezette boerderij was ook die van de familie De Jong achter het pand aan de Midstraat 88. Een bijzonderheid is dat de zolder boven de stal van 1835 tot 1837 dienst deed als parochiekerk, omdat de oude katholieke kerk bouwvallig was en vervangen moest worden. Veel oudere Jousters herinneren zich boer Hendrik Gouma, die jarenlang met zijn paardje Hannie door de Midstraat reed. Het ging stapvoets, want het dier was bijna 40 jaar oud toen het stierf. Hendrik Gouma was zo gehecht aan zijn paard dat hij in de Jouster Courant een advertentie plaatste: "Heden overleed ons trouw paard Hannie, bijna 40 jaar oud." Zijn bedrijf lag aan de opvaart naast de Lijnbaanstraat. De herinnering aan de boerderij van de familie Holtrop, die pas in de jaren zeventig werd afgebroken, is nog lang niet vervaagd. Ook dat bedrijf was erg arbeidsintensief; alles moest van grote afstand worden aan- en afgevoerd. Als volle hooiwagens vanuit de Midstraat via de smalle steeg naar de schuur moesten worden geduwd, mochten de bewoners van de woningen achter in de steeg door het huis van de familie Holtrop lopen om thuis te komen. Aan de Midstraat stond het winkeltje, waar men melk "vers van de koe" kon kopen. Gedurende meer dan zestig jaar verkocht Ruurdje Holtrop daar bovendien onder meer peulvruchten, die in grote witte zakken in de winkel stonden opgeslagen. Achter in de Kakelsteeg stond tot 1881 de boerderij van de weduwe W.J. Wielinga. Deze boerderij ging vrijwel geheel verloren bij de grote brand die in de nacht van 14 op 15 oktober 1881 het centrum van Joure trof. Ook in het pand waar de kruidenierswinkel van de familie Van der Meulen gevestigd was, heeft vee gestaan. Even verder in oostelijke richting wordt door de "Haskerfiifgea-pleats", waarin restaurant "De Grietman" is gevestigd, een mooi opgeknapte herinnering aan het boerenleven bewaard. De ingang van deze boerderij lag aan de Midstraat. In de Houtmolensteeg stond de boerderij van de familie Hooghiemstra, later afgebroken om plaats te maken voor een parkeerterrein. Tot zover de boerderijen aan de noordkant van de Midstraat. Aan de zuidkant van Joure zijn vrijwel alle boerderijen verdwenen. Een paar die overbleven, schuilen achter een nieuwe autoweg en zijn slechts langs omwegen bereikbaar. De boerderijen van Baayma en Landman moesten wijken voor de aanleg van de Prins Willem Alexanderstraat en omgeving. Alle andere bedrijven aan het voormalige Binnenpad gingen dezelfde weg.

Voorwoord door Marten Buis (1914-1994) Op een koude middag in de winter van 1953 kwam de Leeuwarder kunstschilder Joh. Elsinga bij ons op bezoek. Hij had net wat schilderopdrachten in Joure afgerond en maakte – voor zijn eigen plezier – een schets van de besneeuwde Kakelsteeg. Deze schets zou later de basis vormen voor een mooie ets. Tijdens de koffie vertelde hij over een man die hem op straat had aangesproken. “Ik zet dit er nog maar even op,” zei hij in het Liwadders dialect, “want ook hier in de bouw verdwijnt de mooie oude sfeer.” De reactie van de man was nuchter: “Mooie oude sfeer, zegt u? U bedoelt de armoede, de rotzooi en de stank? Dat mag van mij zo snel mogelijk verdwijnen. Onze ouders en grootouders zaten er ook al in vast. Eeuwenlang geen verandering.” In de zomer van 1954 werd de bovenbouw van de Tolhuisbrug afgekeurd, afgezaagd en nooit meer hersteld. Het water van de Kolk kwam tot stilstand. Datzelfde jaar veranderde ook sociaal Nederland: de komst van “Drees” betekende dat ouderen niet langer arm hoefden te zijn. Een nieuwe tijd brak aan – en met die tijd kwamen veel veranderingen in ons dorp. Door al die ontwikkelingen ontstond het idee om herinneringen aan het oude Joure vast te leggen, in woord en beeld. Dat idee heeft nog even moeten rijpen, maar uiteindelijk ligt het resultaat nu voor u. Ik hoop dat Binnenpaden en Buitenbeentjes u fijne momenten zal bezorgen en herinneringen oproept aan een tijd die velen van ons nog helder voor de geest staat. In het eerste hoofdstuk – “Oude land- en waterwegen” – heb ik een jeugdherinnering verwerkt die veel indruk op mij maakte. Ook andere verhalen in dit boek zijn gebaseerd op persoonlijke ervaringen. Toch heb ik geprobeerd ze zo te vertellen dat ze herkenbaar zijn voor u als lezer – want ik geloof dat veel van mijn leeftijdgenoten soortgelijke herinneringen koesteren. Tot slot wil ik mijn dank uitspreken aan iedereen die heeft geholpen bij de totstandkoming van dit boek. Dankzij bijdragen van onder meer Douwe Egberts, de Friesland Bank, Kultuerried Skasterlân, het N.M.B., het Nutsdepartement, Stichting Westermeer, de Verenigde Jouster Drukkerijen en de heer P.R. van der Zee, is dit boek mogelijk geworden. Zonder hen zou dit project niet van de grond zijn gekomen. Addendum door Max Buis, zoon van Marten Buis Met het verschijnen van dit boek op internet wordt een wens in vervulling gebracht die mijn vader ongetwijfeld zou hebben gewaardeerd. Hij vond het belangrijk om herinneringen aan het oude Joure levend te houden – niet alleen voor zijn generatiegenoten, maar juist ook voor jongere mensen die via deze verhalen een beeld krijgen van hoe het leven vroeger was. Dat zijn werk nu online beschikbaar is, maakt het mogelijk om een geheel nieuw en internationaal publiek te bereiken. Het geeft zijn woorden een tweede leven – iets waar hij met trots en dankbaarheid op zou hebben teruggekeken.

De Veltmansteeg, officieel bekend als de Roggemolensteeg, was oorspronkelijk het pad naar een korenmolen aan de Overspitting. De officiële naam verwijst naar deze molen, terwijl de gangbare naam afkomstig is van timmerman Johannes Baukes Veltman. Hij bezat naast zijn eigen woning ongeveer 26 arbeiderswoningen, waaronder vrijwel alle huizen in de steeg. Destijds was het gebruikelijk dat een steeg de naam kreeg van de grootste huizenbezitter, wat ook elders in Joure voorkwam. In de jaren twintig en dertig woonden er in de Veltmansteeg diverse kleurrijke figuren. Een opvallende bewoner was visboer Wietse Waterlander, bekend om zijn plagerige streken. Als hij zijn pruimtabak had uitgekauwd, gaf hij deze soms aan een jongere met de opmerking: "do soest altyd noch wat fan my ha" ("je wilde altijd nog iets van mij hebben"). Tegenwoordig zou je worden aangeklaagd. De dochters van zijn buren, Harm en Hendrikje, besloten op een avond wraak te nemen. Ze maakten een pop van een opgevulde overall en plaatsten deze rond middernacht voor Wietse's deur. Na herhaaldelijk kloppen op zijn raam, opende Wietse de deur met een brandende lucifer in de hand, waarna de pop op hem viel. Hij schrok zich een hoedje. Dit leidde tot grote hilariteit in de steeg.  Een andere keer haalden Gerrit Booij en zijn vrouw Janne een grap uit. Gerrit, die als eerste in Joure ijs verkocht vanuit de achterbak van een T-Ford, wist dat Wietse met open bedsteedeuren sliep. Op een zomernacht schoven ze het raam verder open en hingen een schapenkop aan een hengel boven Wietse's hoofd. Na op de buitendeur te bonzen, schrok Wietse wakker en riep luid, tot groot vermaak van de omstanders. Op warme zomernachten sliep Wietse soms in zijn viskar. Tijdens zo'n nacht werd hij gewekt door een politieagent die, nieuwsgierig naar de viskar, ernaast stond. Wietse, half wakker, zei: "wat is 't warm, net?" ("wat is het warm, hè?"), agent kreeg het er warm en koud tegelijk van. De Veltmansteeg huisvestte ook enkele bekende visstropers: Berend Regeling, Rigter van der Zee en Rutger Keunig. Zij zetten vaak palingrepen uit, zelfs tijdens een hevig onweer. Op een zaterdagnacht besloten ze hun geluk te beproeven in de Overspitting. De volgende ochtend haalden ze meer bokkingkoppen dan palingen boven water. Naast Wietse woonden er meer kleine zelfstandigen in de steeg. Franke de Boer was een meester in kastschilderen en verkocht later groenten vanuit een kar. Geertje Booij verkocht petroleum vanuit een vat in haar gang. Op zolder hield Tekstra zich bezig met houtsnijden. Tuindersfamilies zoals Kootje en Van Aalzum waren er gevestigd, evenals twee timmerwinkels en een groentewinkel. Voorin de steeg, achter de fietsmakerij van Schootstra, woonde en werkte smid Jacob Kerkhof. Voor drie centen kon je bij hem een klomp laten krammen (breuk herstellen). Als zijn pruimtabak op was, vroeg hij je om op één klomp naar Jacob Kornelis te gaan voor een nieuw pakje. Als dank mocht je één cent houden.